top of page

Historia Harcerstwa

22.02.1857 r. - ur. się Robert Stephenson Baden Powell (GB)

16.08.1860 r. - ur. się Ernest Thompson Seton (USA)

1876 r.- B.P. Zaciąga się do 13 pułku huzarów w Indiach wsch.

31.10.1888 r.- ur. się Andrzej Małkowski

1898 r.- lilijka jako odznaka dla skautów - żołnierzy

1899 r. - "Aids to scauting" - "Wskazówki dla skautowania" - Mafeking "Miasto na Skałach" - zał. Edward Cecil organizacjadlachłopców - skautów- łączność i wywiad

1902 r.- Seton zakłada organizację puszczańską chłopców "Szczep Indianleśnych"

1907 r.- obóz doświadczalny na wyspie Brownsea (czyt. braunsi)

1908 r.- Baden Powell "Skauting dla chłopców" i pierwszy nr pisma "Skaut"- 1906

04.09.1908 r.- I zlot skautowy w Londynie (11000 uczestników)

1909 r.- metoda skautowa zapoczątkowana w Anglii przez Roberta Baden-Powella budzi zainteresowanie polskich organizacji "Sokół", "Zarzewie", "Eleusis".

1909 r- we lwowskim dzienniku "Słowo Polskie" ukazał się artykuł Edmunda Naganowskiego pt."Bi-bi, Bi-es" dotarł do Polski angielski egzemplarz książki Baden-Powella "Scouting for Boys"

1910 r.- Baden Powell występuje z wojska

1910 r.- Andrzej Małkowski tłumaczy na język polski książkę "Scouting for Boys"

1911 r.- II zlot skautowy pod Londynem (40000 uczestników)

1911 r. - Andrzej Małkowski wraz z Jerzym Grodyńskim na kursach i odczytach zapoznają społeczeństwo polskie z ideologią skautingu

22.05.1911 r.- A. Małkowski wydaje rozkaz o powołaniu 4 drużyn:

- I Lwowska Drużyna Skautowa im. Naczelnika Kościuszki - drużynowy Czesłąw Pieniążkiewicz

- II LDS im. Hetmana Chodkiewicza

- III LDS im. Emilii Plater

- IV LDS im. L. Nierosławskiego

07.1911 r.- pierwszy podręcznik polski "Skauting jako system wychowania młodzieży " - A. Małkowski

15.10.1911 r- we Lwowie ukazuje się numer 2-tyg. "Skaut". Współ redaktorem był A. Małkowski Na winiecie trzymał chorągiew z napisem "Czuwaj" , na stronie tytułowej zamieszczono wiersz Ignacego Kozielewskiego "Wszystko co nasze ..." w środku był konkurs na odznakę skautową (wziął w nim udział ks. dr Kazimierz Lutosławski).

01.11.1911 r.- ukazuje się w "Skaucie" pierwsza obowiązująca wersja Prawa (9 pkt.) i Przyrzeczenia Harcerskiego (3 pkt.)

16 - 17.11.1911 r.- pierwszy kurs skautowy przy "Sokole - Macierzy we Lwowie, zorganizowany i kierowany przez Andrzeja Małkowskiego. Konkurs ten zapoczątkował systematyczny rozwój harcerstwa w Polsce.

12.1911 r.- powstanie Naczelnej Komendy Skautowej we Lwowie

03.1912 r.- odbywa się pierwszy zjazd drużynowych i plutonowych skautowych we Lwowie

06.1912 r.- III Żeńska Drużyna Skautowa im. Emilii Plater wprowadza pozdrowienie "Czuwaj !"

08.1912 r- Tadeusz Strumiłło i Jerzy Grodyński prowadzą pierwszy kurs skautowy w Poznaniu

09.1912 r.- Małkowski podaje w "Skaucie" drugą wersję Prawa Skautowego

10.1912 r.- zostaje przyjęte hasło "Czuwaj", A.M. wyjeżdża do Anglii, ukazuje się drugi podręcznik "Harce młodzieży polskiej" - Eugeniusz Piasecki i Mieczysław Schreiber.

10.1912 r.- Cezary Jindra zakłada pierwszy skautowy zastęp w Poznaniu, który przekształcił się w pierwszą drużynę skautową "Piast" ;
- naczelnictwo wprowadza w życie program czterech stopni młodzieżowych

30.10.1912 r.- ślub Baden Powella z Olave Soamens

 - podróż Baden Powella dookoła świata, pierwszy żeński podręcznik skautowy napisany przez siostrę B.P. - "Dziewczęta- Przewodniczki"

jesień 1912 r.- powstaje Junactwo z siedzibą w Warszawie

1912 r- książka Eugeniusza Piaseckiego i Mieczysława Schreibera "Harce młodzieży polskiej" wprowadza i popularyzuje terminy: "harcerz", "harcerstwo", "harcmistrz"

1913 r.- w Poznaniu 1 Drużyna Skautowa "Piast" przekształciła się w hufiec "Piast", a potem w drugi działający niezależnie hufiec "Zorza"

1913 r.- powstanie gromad "Wilcząt"

06.1913 r.- A. Małkowski żeni się z Olgą Drahanowską

02.08.1913 r- III zlot skautowy w Birmingham - 56 skautów polskich rozbiło swój obóz, wciągnęli na maszt flagę biało-czerwoną ,drużyna reprezentacyjna składająca się z przedstawicieli wszystkich zaborów występowała ze sztandarem z białym orłem w koronie na amarantowym tle. Był to symbol nieustannej walki polskiej młodzieży o narodowe wyzwolenie, a orzeł w koronie przypominał o tym , że istnieją spadkobiercy państwa polskiego. Baden Powell nadał Andrzejowi Makowskiemu wysokie odznaczenie skautowe "Za zasługę"

03.1914 r.- ukazuje się trzecia wersja Prawa Skautowego, złożonego z 10 pkt.

1914 r.- A. Małkowski "Jak skauci pracują ", wstępuje do Legionów Polskich

15.08.1914 r.- wybucha I Wojna Światowa, co powoduje poważne zahamowanie pracy skautowej

wiosna 1915 r.- z inicjatywy Jana Sikorskiego powstaje Polska Organizacja Skautowa z siedzibą w Piotrkowie

1-2.11.1916 r.- na 2-tygodniowym zjeździe instruktorskim w Warszawie dochodzi do połączenia Polskiej Organizacji Skautowej, Związku Harcerstwa Polskiego, Związku Skautek Polskich i Junactwa w jeden Związek Harcerstwa Polskiego. Przyjęto za odznaki krzyż i lilijkę (z literami ONC na ramionach), (Naczelny Komendant ks. Jan Mauersberger).

1917 r.- wydawane zostaje pismo "Harcerz" i "Harcmistrz".

1917 r.- w Okręgu Warszawskim powstają pierwsze gromady wilczęce (nazwa z książki Rudyarda Kiplinga "Księga dżungli")

06.1918 r.- na nieoficjalnym Zjeździe w Krakowie powstaje Biuro Skautowe mające na celu doprowadzenie do powstania ogólnopolskiej organizacji ZHP

1-2.11.1918 r.- na ogólnopolskim zjeździe instruktorskim w Lublinie powstaje ogólnopolska organizacja ZHP, licząca 33,4 tys. harcerzy oraz Naczelna Rada Harcerska (11 osób)

27.12.1918 r.- wybucha powstanie w Wielkopolsce, harcerze walczą w pierwszej linii bojowej

15-16.01.1919- płynący z misją wojskową do Odessy druh A. Małkowski ginie na statku "Chaunia", który w Cieśninie Messyńskiej u wybrzeży Sycyliiwpłynął na minę.

9 - 11.02.1919 r.- w Warszawie odbywa się I Zjazd NRH; powołano wydz. Wykonawczy, by ustalił statut.

10 - 11.07.1919 r.- w Zwierzyńcu Zamojskim odbywa się III Zjazd NRH; powstaje czwarta wersja Prawa Harcerskiego obowiązująca w całym ZHP, powołuje Naczelnictwo ZHP z dh.Tadeuszem Strumiłłą na czele.

3-5.01.1920 r.- w Warszawie odbywa się IV Zjazd NRH

30.10 - 2.11.1920 r.- w Warszawie odbywa się V Zjazd NRH

1920 r.- I Jamboree - Anglia , wszystkie organizacje skautowe obwołują Baden Powella "Naczelnym Skautem Świata" , a jego ojczyzna nadaje mu miano "Lord".

31.12.1920 - 02.01.1921- Walny Zjazd ZHP w Warszawie, na którym przyjęto Statut, zatwierdzono obowiązujące od 1919 r. Prawo i Przyrzeczenie, wybrano władze.

1920-1921 r.- upadek pism harcerskich

31.06-02.07.1921- Zlot we Lwowie, 10-lecie harcerstwa.

1921-1924 r.- Adam Ciałkosz, skupili się wokół pisma "Płomienie". Proponowali system "puszczański", w którym elementy indiańskie miały być zastąpione prasłowiańszczyzną.

1922 r.- Kraków, powstanie Wolnego Harcerstwa, Adam Ciałkosz"Listy do starych harcerzy" zebrał wokół siebie garstkę starych, wojennych harcerzy i utworzył Wolne Harcerstwo. Uważał, iż właściwą drogą harcerstwa jest wychowanie w pokoju i miłości.

1922 r.- utworzono ruch zuchowy; wprowadzono nazwy: "zuch", "obietnica", "gromada", "gwiazdki"

6-7.04.1923 r.- w Poznaniu odbywa się III Walny Zjazd ZHP

1924 r.- II Jamboree - Dania

3-9.07.1924 r.- Zlot Narodowy w Warszawie.

10 - 11.04.1926 r.- w Krakowie VI Walny Zjazd ZHP, przewodniczącym zostaje dh. Józef Karśnicki

1926 r.- Powstają gromady "Czerwonego Harcerstwa".

1927 r.- "Czerwone Harcerstwo" przyjmuje własne stopnie, sprawności, mundury, Prawo Harcerskie i zawołanie "Bądź gotów!" - prowadzi swą działalność pod opieką organizacji młodzieżowej TUR.

23 - 24.04.1927 r.- w Warszawie VII Walny Zjazd ZHP, przewodniczącym zostaje ks. Jan Mauersberger

14 - 15.04.1928 r.- w Łodzi odbywa się VIII Walny Zjazd ZHP

1928 r.- Aleksander Kamiński drukuje w "Na tropie" pierwsze odcinki "Antka Cwaniaka"

1929 r.- Rozdział harcerstwa na Organizację Harcerek i Organizację Harcerzy.

1929 r.- III Jamboree - Anglia

14-23.07.1929- II Zlot Narodowy w Poznaniu.

1929 r.- otwarcie ośrodka harcerskiego w Buczu.

28 - 29.12.1929 r.- w Warszawie IX Walny Zjazd ZHP; przewodniczącym zostaje dh. Władysław Sółtan

26-27.04.1930- X Nadzwyczajny Walny Zjazd ZHP.

1930 r.- na czele ruchu zuchowego staje pionier zuchowania dh. Aleksander Kamiński

1931 r.- wydrukowano "Antka Cwaniaka" w całości jako podręcznik metodyki zuchowej

1931 r.- Juliusz Dąbrowski zakłada KIMB - Krąg Instruktorów im. Mieczysława Bema.

1933 r.- IV Jamboree - Węgry

16.08.1933 r.- Baden Powell w Gdyni.

01.10.1933 r.- szkoła zuchowa w Nierodziomiu kierowana przez AleksandraKamińskiego (dzieci 8 - 11 lat - Kamyki).

02.12.1934 r.- ustalenie Prawa i Obietnicy Zucha.

11-25.07.1935- III Zlot Narodowy w Spale, XXV - lecie harcerstwa. Zlot pokazywał dorobek harcerstwa, uczestnicy prowadzili normalne życie harcerskie, obozy były rozłożone na dużej przestrzeni, przygotowania trwały 2 lata zakończył się pełnym sukcesem, 25 tys. uczestników, również przedstawiciele harcerstwa z zagranicy.

1935 r.- "Zawisza Czarny" wypływa w pierwszy rejs.

1936 r.- Rząd Rzeczypospolitej uznaje ZHP za stowarzyszenie wyższej użyteczności.

01.09.1936-01.09.1939- 3- letni wyścig pracy, ożywienie słabszych drużyn.

1937 r.- V Jamboree - Holandia

15.01.1937 r.- " Na przełaj ", " Brzask ".

09.1938 r.- Pogotowie Harcerek i Harcerzy - we wrześniu 1938r. oddziały Wojska Polskiego wkroczyły na Zaolzie. Organizacja Harcerek w związku z tym powołała Pogotowie Wojenne Harcerek tworzące oprócz normalnej struktury odrębną sieć podległości i służb. Komendantką P.H. została hm. Józefina Łapińska. Po zakończeniu akcji na Zaolziu Pogotowia nie rozwiązano. Trwało intensywniejsze szkolenie sanitarne, pogotowie lotnicze, pogotowie gazowe. Harcerze Pogotowie powołali dopiero w 06.1939 r. Mieli niewiele czasu na stworzenie sprawnej struktury. Popełnili błąd obsadzając funkcje instruktorami podległymi mobilizacji Gdy niektórzy z nich zostali zmobilizowani, sieć Pogotowia zaczęła się rwać.

1938 r.- powstanie Koła Instruktorów im. Mieczysława Bema.

01.10.1938 r.- zakończenie budowy Domu Harcerza w Warszawie, ostatni naczelnik Zbigniew Trylski.

10.10.1938 r.- " Sprawa warszawska ", zwolnienie z KCH H. Wechslera.

20-21.05.1939- XVII Walny Zjazd w Lublinie.

27.09.1939 r.- Członkowie Rady Naczelnej ZHP decydują o przejściu Harcerstwa do konspiracji pod kryptonimem "Szare Szeregi", decyzję o tym podjął Aleksander Kamiński z grupą instruktorów. Naczelnikiem "Szarych Szeregów" zostaje ich twórca - hm. Florian Marciniak, a przewodniczącym ks. Jan Mauersberger

27.10.1939 r.- 27 października powstaje organizacja "Harcerstwo Polskie" z wojennym kryptonimem "Hufce Polskie".

jesień 1939 r.- powstaje Polska Ludowa Akcja Niepodległościowa ( PLAN ).

01.1940 r.- przestaje istnieć PLAN.

początek 1940- powstaje PET , nieliczna, lecz na starych tradycjach oparta organizacja młodzieży szkolnej " Przyszłość ", wywodząca się z założonego w 1886 r. z inicjatywy Zygmunta Miłkowskiego ZET-u ( Związku Młodzieży Szkolnej ). Warszawska grupa " PET-u " zetknęła się z SzSz na terenie Małego Sabotażu ( w "Wawrze "), a w 1942 włączyła się całkowicie w SzSz, dając najlepszych ludzi przede wszystkim do Grup Szturmowych.

16.01.1940 r.- zebrało się Naczelnictwo ZHP w konspiracji, a Florian Marciniak objął obowiązki Naczelnika Harcerzy.

26.12.1940 r.- A. Kamiński zakłada "Wawer" - celem było działanie w Warszawie, lecz później przeniesiono ją na cały kraj. nazwa została nadana na pamiątkę pierwszej masowej akcji wykonanej przez okupanta. W odczuciach ludności Warszawy nazwa ta wyrażała nienawiść do hitlerowskich zbrodniarzy. Zadaniem był mały sabotaż.

08.01.1941 r.- umiera w Kenii (Afryka) Lord generał Robert S.S. Baden Powell

jesień 1941 r.- połączenie "PET-u " z "Wawrem " .

jesień 1942 r.- w AK powstaje KEDYW ( Kierownictwo Dywersji ), dział przy Komendzie Głównej AK i przy Komendach Okręgów; przeznaczony do walk dywersyjnych.

1942 r.- włączenie do Kedywu AK - Grup Szturmowych:

Hufiec Centrum - Tadeusz Zawadzki ( Kajman, Zośka, Kotwicki ).

Hufiec Południe - Jan Bytnar ( Rudy, Krokodyl ).

Hufiec Praga - Henryk Ostrowski ( Rysiek ).

2-3.11.1942 r.- SzSz podzielono na trzy szczeble organizacyjne:

Grupy Szturmowe - najstarszy służbą i wiekiem, najbardziej wyrobieni, przeznaczeni do dywersji bojowej i do partyzantki ( po 18 roku życia

Bojowe szkoły - warstwa średnia, pełniła służbę wojskową, głównie na odcinkach łączności ( od 15 - 17 roku życia ).

Zawiszacy - najmłodsi, ćwiczenia i zbiórki najbardziej się zbliżały do przedwojennych zbiórek i ćwiczeń ( od 12-14 roku życia )

1942/1943 r.- Akcja Sylwestrowa ( wysadzenie pod Krośnieukiem torów i przepustu kolejowego koło Radomia ).

01.1943 r.- I turnus AGRIKOLI ( powstała w 10.1941 r. ) - Szkoła Podchorążych, służba pełniona przez GS. Młodzież uczyła się tam by w czerwcu otrzymać stopień wojskowy i przydział do wojska.

16.01.1943 r.- likwidacja Herberta.

02.02.1943 r.- opróżnienie mieszkania Jana Błońskiego ( Sum, Nowak ) - aresztowano go podczas wielkiej wpadki wawerskiej 04.11.1942 r., przedwojenny harcmistrz. Parę dni po nim aresztowano jego rodzinę i siostrę. mieszkanie zostało zrewidowane i opieczętowane. Chłopcy postanowili ewakuować dywany, antyczne meble, obrazy, drogocenne rzeczy. Jego ojca - " Suma " rozstrzelano.

18.03.1943 r.-aresztowanie "Heńka" - nie wiadomo z jakiej przyczyny. W jego mieszkaniu znaleziono wiele materiału obciążającego, szczególnie materiały wybuchowe, broń, amunicja. Jego śledztwo było bardzo ciężkie. W jego toku prawdopodobnie po rozszyfrowaniu notatki trafiono na adres Janka Bytnara.

22/23.03.1943- aresztowanie "Rudego" wraz z ojcem. Śledztwo "Rudego" prowadzili Lange i Schultz w gmachu gestapo przy Al. Szucha 25, pokój 228. Wraz z innymi przesłuchiwanymi tego dnia odwieziono ich krytą ciężarówką do więzienia na Pawiaku.

23.03.1943 r.- MEKSYK I - akcja odbicia więźniów przygotowana przez GS Chorągwi Warszawskiej, odwołana po wystawieniu ludzi na stanowiska z powodu nieobecności w Warszawie mjr Kiwerskiego i braku pozwolenia od władz wojskowych. "Orsza" uważał, że tak poważnej akcji w centrum miasta nie można wykonać bez zezwolenia.

26.03.1943 r.- MEKSYK II - Akcja pod Arsenałem, uzyskano pozwolenie od Kedywu. Była to największa akcja bojowa w Warszawie, po niej zaostrzono walkę z Niemcami, rozpoczęła się walka zbrojna, była zerwaniem mitu o wszechpotędze gestapo. Była również objawieniem najwyższego braterstwa.

początek 05.1943 r.- aresztowanie Tytusa Trzcińskiego. MEKSYK III - próba odbicia więźniów. Akcja nie doszła do skutku, wywiad z Al. Szucha wskazywał wyraźnie, że T. T. nie jest wożony zwykłą metodą gestapo.

06.05.1943 r.- zabicie Schultza (gestapowiec przesłuchujący "Rudego" ) przed domem, w którym mieszkał - ul. Mokotowska 3.

06.05.1943 r.- aresztowanie Floriana Marciniaka. MEKSYK IV - próba odbicia F.M. - akcja nie udała się, ponieważ tego dnia ciężarówka nie przejeżdżała przez ul. Koszykową ( 08.05.1943 r. ), jego funkcję obejmuje hm Stanisław Broniewski "ORSZA".

10-11.05.1943- CHICAGO - "Orsza" zarządził akcję poszukiwania F.M. po mieście. Ulicami krążyły patrole rozpoznawcze trwające w pełnej gotowości do walki. Akcja nie powiodła się, ponieważ gdy GS rozpinały czujną sieć w stolicy, Floriana wieziono do Poznania.

19/20.05.1943- odbicie 49 więźniów (jadących do Oświęcimia ) pod Celestynowem. Akcja udana. dowódca - Tadeusz Zawadzki.

22.05.1943 r.- zabicie Langego na Pl. Trzech Krzyży.

27.05.1943 r.- zdobycie chloranu potasu z fabryki chemicznej w Warszawie.

06.06.1943 r.- wysadzenie mostu kolejowego koło Czarnocina, częściowo zniszczony most, w drodze powrotnej zepsucie samochodu, powrót pieszo i zakończenie przez gestapowski samochód. Uratował się tylko jeden człowiek.

lato 1943 r.- BIAŁA RÓŻA - próba odbicia F.M. z fortu 7 w Poznaniu. Akcja nie udała się, ponieważ F.M. już wywieziono.

01.08.1943 r.- powstaje oddział Agat (anty-gestapo ), później zmiana nazwy na Pegaz.

20/21.08.1943 r.- uderzenie na strażnicę w Sieczychach, akcja absolutnie udana. Zginął Tadeusz Zawadzki " Zośka" - pojechał na akcję jako obserwator i doradca.

01.09.1943 r.- powstaje batalion Zośka - chłopcy czuli potrzebę wyjścia z konspiracji i przekształcenia się ( prawie ) w armię.

26.09.1943 r.- akcja WILANÓW - zemsta na kolonistach niemieckich mieszkających pod Wilanowem, którzy wydali ( 08.1943 r. ) chłopców przeprowadzających rozpoznanie do jakiejś akcji. Chłopców rozstrzelano.

jesień 1943 r.- w Gross Rosen ginie Florian Marciniak.

12.12.1943 r.- osłona akcji GÓRAL .

1.02.1944 r.- zamach na Kutscherę,

01.08.1944 r.- Powstanie Warszawskie - "Szare Szeregi" walczą w batalionach "Zośka" i "Parasol".

1-9.09.1944 r.- walki na Woli.

9-11.09.1944 r.- walki na Starym Mieście.

22.09.1944 r.- przestaje istnieć Parasol - batalion GS podporządkowany bezpośrednio Głównej Kwaterze, powstały z rozbudowania Agatu, nazwa od planowanego przekształcenia w kadrę brygady spadochronowej.

23.09.1944 r.- przestaje istnieć Zośka.

03.10.1944 r.- naczelnikiem SzSz zostaje Leon Marszałek ( "Adam", "Brzoza", "Paweł" ), po hm. S. Broniewskim, który po powstaniu idzie do niewoli; L.M. jest naczelnikiem do 17.01.1945 r.

11.07.1944 r.- zamach na Koppego.

17.01.1945 r.- rozwiązanie Szarych Szeregów.

30.12.1945 r.- w Dekrecie PKWN czytamy: "W uznaniu konieczności dania podstaw organizacyjnych dla wychowania młodzieży metodami harcerskimi... powołuje się z powrotem do życia jawnego, zepchnięte przez okupanta stowarzyszenie wyższej użyteczności publicznej - Związek Harcerstwa Polskiego".

1945-1949 r.- kontynuacja założeń przedwojennych.

1946 r.- ZHP organizuje Centralną Akcję Szkoleniową CAS - "Sercem przy Mazurach".

1946 r.- "Czarny Wilk"- Seton umiera

1947 r.- uchwalono nowe Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie

1947 r.- początek Operacji "Bieszczady - 40".

1948 r.- w czasie obozów prowadzona jest Harcerska Służba Polsce - HSP.

1948 r.- utworzono Związek Harcerstwa Polskiego poza granicami kraju.

09.1948 r.- połączono GK Harcerzy i GK Harcerek w jedną GK Harcerstwa (koedukacyjną)

1949-1950 r.- wcielenie ZHP do Związku Młodzieży Polskiej (ZMP) jako organizacji harcerskiej - OH ZMP

01.1950 r.- zastąpiono nazwę Komendy Chorągwi nazwą Kom. Wojewódzkiej, ZHP włączone do Związku Młodzieży Polskiej

1.06.1950 r.- Krzyż Harcerski zastąpiony "Czuwajką" (wzorowaną na odznace ZMP), ujednolicono chusty (kolor czerwony)

31.05.1951 r.- likwidacja ZHP, na jej miejsce powstaje Organizacja Harcerska ZMP

1955-1956 r.- przekształcenie OH ZMP w Organizację Harcerską Polski Ludowej - OHPL.

08.1956 r.- w miejsce OH ZMP powołano OH Polski Ludowej (OHPL), na czele z Komendą Główną

8-10.12.1956 r.- w Łodzi narada OHPL, obrady przekształcono w I Zjazd ZHP w Polsce Ludowej, przywrócono nazwę ZHP, jako odznakę Krzyż Harcerski, hymn "Wszystko, co nasze". Zjazd Łódzki reaktywuje Związek Harcerstwa Polskiego".

18.12.1956 r.- odrodzenie ZHP, zjazd w Łodzi.

1957 r.- wielki rozwój harcerstwa, powstają chorągwie i hufce, drużyny stosują metodykę harcerską.

1958 r.- powrót harcerstwa na "Nieprzetarty Szlak" (drużyny dla niepełnosprawnych).

1960 r.- udział ZHP w Zlocie Grunwaldzkim.

01.1965 r.- wprowadzono honorowy stopień Harcmistrza Polski Ludowej

1965 r.- I Alert Naczelnika ZHP pn. "Harcerski Zwiad Wiosenny".

1966 r.- początek "Operacji 1001 Frombork".

1968 r.- na IV Zjeździe ZHP otrzymuje sztandar.

1973 r.- ZHP, jak wszystkie organizacje młodzieżowe w PRL, zostaje włączony do Federacji Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej - FSZMP.

jesień 1978 r.- powstaje KIHAM - Krąg Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego - celem ruchu była odnowa moralna harcerstwa, działał bardzo aktywnie, przygotowano na 70-tą rocznicę Harcerstwa Polskiego własną wersję sprawności i stopni, wydano kilkanaście książek i pism.

1980 r.- powstają w wielu środowiskach Kręgi Instruktorskie im. Andrzeja Małkowskiego zwane KIHAM - tworzą własny system stopni i sprawności.

15-17.03.1981 r.- VII Zjazd, zdecydował o wystąpieniu z FSZMP i opowiedział się za odnową w harcerstwie. Uchwalono nowy Statut, przywrócono samodzielność organizacyjną i programową ZHP, drużyny starszoharcerskie, lilijkę z oznaczeniami ZHP i ONC

13.12.1981 r,- rozwiązanie Rady Porozumienia KIHAM.

1981 - 1988 r.- powstaje wiele grup tworzących ruchy lub organizacje harcerskie m.in. Ruch Harcerstwa Reczypospolitej, Ruch Skautów Polskich, Polska Organizacja Harcerska, Niezależny Ruch Harcerski.

25.02.1989 r.- pluralizm w związku - powstanie ZHR.

2.12.1989 r.- powołano Stowarzyszenie Harcerstwa Katolickiego "Zawisza"

1989 r.- IX Zjazd ZHP zmienił numerację Zjazdów i stał się XXVI Zjazdem, Uchwalony został nowy tekst Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego, nowy Statut ZHP dokonujący rozdziału władz i zwiększający samodzielność drużyn, umożliwiający tworzenie ruchów programowo-metodycznych.

1989 r.- część instruktorów krakowskich powołała ZHP - 1918.

06.1990 r.- zarejestrowano Polską Organizację Harcerską powstałą w 1985r

9.12.1990 r.- XXVIII Zjazd, naczelnikiem hm. Ryszard Pacławski, przewodniczącym hm. Stefan Mirowski

 

Naczelnicy ZHP:

1919 - 1921Stanisław Sedlaczek

1921 - 1924Henryk Glass

1924 - 1925Adolf Heidrich

1925 - 1931Stanisław Sedlaczek

1931 - 1936Antoni Olbromski

1936Tomasz Piskorski

1937 - 1939Zbigniew Trylski

1939Lechosław Domański

27.IX.1939 - 6.V.1943Florian Marciniak

12.V.1943 - 3.X.1944Stanisław Broniewski "Orsza"

3.X.1944 - 18.I.1945Leon Marszałek

1944 - 1945Michał Sajkowski

1945 - 1948Roman Kierzkowski

1948Stanisław Chladek

 

Przewodniczący ZHP:

1919 - 1920Tadeusz Strumiłło

1920 - 1923gen. Józef Haller

1923ks. Jan Mauersberger

1923 - 1925Tadeusz Strumiłło

1925 - 1926Roman Bniński

1926 - 1927Józef Karśnicki

1927 - 1929ks. Jan Mauersberger

1929 - 1931Władysław Sołtan

1931 - 1939Michał Grażyński

1939ks. Jan Mauersberger

1942 - 1945Tadeusz Kupczyński


 

HISTORIA ŻEŃSKEGO RUCHU HARCERSKIEGO

22 maja 1911r. lwowska Komenda Skautowa wydała swój pierwszy rozkaz (autorstwa Andrzeja Małkowskiego) powołujący do życia cztery polskie drużyny skautowe, w tym III Lwowską Drużynę Skautek im. Emilii Plater. W ten sposób rozpoczęła się historia żeńskiego ruchu harcerskiego. III LDS liczyła 23 dziewczęta, a jej drużynową mianowana została Olga Drahonowska.


 

Olga Drahonowska-Małkowska

Urodzona 1 IX 1888r. w Krzeszowicach. W czasie studiów we Lwowie związana z Eleusis*, gdzie po raz pierwszy zetknęła się z Małkowskim, swoim późniejszym mężem. W 1912r. Drahonowska do melodii rewolucyjnej pieśni "Na barykady" dostosowała wiersz Ignacego Kozielewskiego "Wszystko, co nasze...", dopisując refren i zmieniając nieco słowa zwrotek. Utwór ten, już jako pieśń ("Marsz Skautów"), uzyskał znaczną popularność, stając się wkrótce hymnem harcerskim (uprzednio tę funkcję pełniła "Rota"). W 1913r. jej drużyna wprowadziła do harcerstwa pozdrowienie "Czuwaj!". W tymże roku Drahonowska ze względu na chorobę płuc przeniosła się do Zakopanego, gdzie w czerwcu 1913r. wzięła ślub z  Małkowskim. Początkowo prowadziła tam drużynę skautek, z chwilą wybuchu I wojny światowej przejmując kierownictwo skautingu zakopiańskiego. W lutym 1915r. Małkowscy zmuszeni byli wyemigrować, jako że władze austriackie wykryły gromadzoną przez skautów broń. Udali się do Anglii, a następnie do Stanów Zjednoczonych. W 1918r. Małkowska przeniosła się ponownie do Anglii, pracując do 1920 w szkole polonijnej. Do kraju wróciła dopiero dwa lata po śmierci męża (wysłany w misji wojskowej do polskich oddziałów w Odessie zginął w czasie podróży w wyniku zatonięcia statku 15 I 1919r).
Przez kilka lat była nauczycielką w Szkole Gospodarstwa Domowego w Zakopanem, pozostając w dalszym ciągu ściśle związana z harcerstwem. W 1924r. pełniła funkcje komendantki obozu harcerek na I Zlocie Narodowym pod Warszawą. W 1925r. zajęła się organizacją Harcerskiej Szkoły Pracy w Sromowcach Wyżnych w Pieninach, znanej jako "Cisowy Dworek". Była to szkoła powszechna, w której stosowano eksperymentalne metody harcerskie w nauczaniu - chodziło głównie o wychowanie poprzez pracę, w tym na rzecz społeczności lokalnej (opieka sanitarna, praca kulturalno-oświatowa). W "Cisowym Dworku" mieszkały i uczyły się dzieci, które musiały przebywać w górach ze względów zdrowotnych, odbywały się tam również spotkania skautek różnych narodowości, jak międzynarodowy obóz w 1930r. czy kurs instruktorski dla Francuzek 1931r.
W 1932r. Małkowska przewodniczyła VII Światowej Konferencji Skautek na Buczu, w czasie której została wybrana do Światowego Komitetu Skautek. Dwa lata później otrzymała z jego ramienia polecenie przeprowadzenia studiów nad warunkami pracy żeńskich organizacji skautowych w Austrii, Czechosłowacji i Rumunii. Pod koniec września 1939r. przedostała się na zachód Europy, będąc członkiem najwyższych władz ZHP na wychodźstwie. Pracowała tam w polskich placówkach opiekuńczych, a do kraju wróciła dopiero w 1961r., gdzie po krótkim pobycie we Wrocławiu osiadła w Zakopanem. Zmarła 15 I 1979r.


Pamiętać należy, że od swych początków aż do roku 1918 harcerstwo było znacznie podzielone, co wiązało się z istnieniem na ziemiach polskich 3 zaborów. O ile zatem I drużyna żeńska powstała we Lwowie i w tworzeniu harcerstwa w Galicji ogromną role odegrała O. Drahonowska-Małkowska, to jedyną całkowicie odrębną i samodzielną harcerską organizacją żeńską był Związek Skautek Polskich działający w Warszawie, a także innych miastach zaboru rosyjskiego od grudnia 1914 do listopada 1916r. funkcję Naczelnej Skautki pełniła w nim Antonina Walicka, a po zajęciu Warszawy przez Niemców działalność Związku polegała głównie na pomocy dla Polaków i Legionów Polskich (robienie na drutach swetrów, czapek, szycie bielizny, wykonywanie ładownic i pasów, udział w kursach sanitarnych i wojskowych, organizacja szkoły dla dzieci ze Starego Miasta itp.). W listopadzie związek wszedł w skład ZHP powstałego na razie tylko na terenie Królestwa Polskiego. Działem żeńskim, przekształconym w styczniu 1917r. na Główną Kwaterę Żeńską kierowała Helena Geplerówna (jedna ze współtwórczyń Związku Skautek Polskich). W listopadzie 1918r. Nastąpiło zjednoczenie wszystkich działających wcześniej organizacji harcerskich i skautowych i powstały w ten sposób ZHP objął tereny całej Rzeczpospolitej Polskiej. Główna Kwatera Żeńska przemianowana została na Główną Kwaterę Harcerek - organ wykonawczy Organizacji Harcerek. Pierwszą Naczelniczką Harcerek w niepodległej Polsce była Maria Wocalewska (1919-23).

Kolejne Naczelniczki Harcerek w okresie przedwojennym:
Maria Wocalewska (1919-23),
Zofia Wocalewska (1923),
Helena Sakowiczówna (1923-24),
Maria Uklejska (1924-25), 
Zofia Wilczyńska (1925-26),
Jadwiga Falkowska (1926-27),
Maria Uklejska (1927-28)
Anna Dydyńska-Paszkowska (1928-31),
Jadwiga Wierzbiańska (1931-37),
Maria Krynicka (1937-45).

Harcerki zajmowały się głównie działalnością społeczną i charytatywną:
- służba dziecku: próby opracowania metody pracy harcerskiej z dziećmi (w pełni powiodło się to dopiero A. Kamińskiemu w latach 1927-28), organizowanie zabaw, dożywianie
- służba zdrowiu: prewentoria dla dzieci wątłych, szkolenia z zakresu samarytanki - próba podniesienia cywilizacji wsi polskiej (zakładanie przedszkoli, świetlic dla młodzieży wiejskiej, w 1937r. uruchomiono w Górkach Szkołę Przysposobienia Gospodyń Wiejskich )
- pomoc proletariatowi miejskiemu, np. w 1930r. łódzkie harcerki zorganizowały specjalna kuchnię dla strajkujących robotników, później organizowały dożywianie tamtejszych dzieci

W 1932r. na Buczu położonym koło Skoczewa na Śląsku Cieszyńskim powstała Szkoła Instruktorek, organizująca wiele kursów różnych typów, a także wydająca "Biblioteczkę Harcerską" i "Zagadnienia Instruktorskie". Ośrodek ów działał do wybuchu wojny w 1939r., a jego komendantką była Józefina Łapińska.
Wybuch II wojny światowej zastał harcerki znacznie lepiej przygotowane niż organizację męską. Już 24 IX 1938 roku powołały one specjalny sztab oraz struktury Pogotowia Harcerek przewidzianego do służby pomocniczej w wojsku. Komendantką Pogotowia została Józefina Łapińska, zaś bazę stanowiła Szkoła Instruktorek na Buczu, gdzie szkolono dziewczęta powyżej 15 roku życia z zakresu służby sanitarnej, łączności, terenoznawstwa, służby gospodarczej, przeciwlotniczej i przeciwgazowej oraz opiekuńczej. Latem 1939r. GK Żeńska zorganizowała kilkadziesiąt obozów wojennej służby harcerek, w tym 75 na pograniczu niemieckim. Utworzono również sieć łączności terenowej, tzn. podano do wiadomości Pogotowia po 3 adresy w każdym środowisku jako punkty kontaktowe dla łączniczek. Jesienią 1939r. uroczyście rozwiązano wszystkie drużyny, całkowicie zawieszając przy tym pracę z dziewczętami młodszymi. Harcerki starsze zameldowały się do pracy w służbach wojskowych bądź też cywilnych. Naczelniczka Harcerek Maria Krynicka przekazała większość swoich uprawnień Józefinie Łapińskiej, sama natomiast zachowując głos ostateczny w sprawach decydujących usunęła się nieco w cień. Harcerstwo żeńskie zeszło do konspiracji. Początkowo nosiło nazwę Organizacji Harcerek, w latach 1940-43 przybrało kryptonim Związek Kończyn, a w 1943r. "Bądź Gotów". Gdy w 1943r. powołano w ramach AK wojskową służbę kobiet, to właśnie instruktorki z "Bądź Gotów" stały się jej trzonem.

Kierunki działalności harcerek w czasie II wojny światowej:
1. pomocnicze służby wojskowe
- sanitarna
- łączności: przewożenie meldunków
- gospodarcza: organizowanie żywności dla oddziałów partyzanckich, praca w szwalniach wojskowych, prowadzenie księgowości
2. służby cywilne
- pomoc dzieciom: prowadzenie przytułków, schronisk, internatów, świetlic (Maria Wocalewska, Ewa Grodecka, Kazimiera Świętochowska, Wiktoria Dewitzowa)
- pomoc dla przesiedleńców, chorych, a także ludzi starszych
- ukrywanie Żydów
3. tajna oświata
- organizacja tajnego szkolnictwa przez harcerki-nauczycielki
- kółka samokształceniowe
- dwutygodnik "Dziś i Jutro"
4. przygotowania do pracy na tzw. ziemiach powracających (odzyskanych)
- poznawanie dziejów Mazur, Warmii i Opolszczyzny, problemów tamtej ludności

Harcerki w obozach:
- Stanisława Przybyłówna zaaresztowana i zamknięta w berlińskim Moabicie, zdołała uciec 14 października 1943r. Była to jedyna udana ucieczka z Moabitu.
- "Mury", konspiracyjna drużyna harcerek w hitlerowskim obozie koncentracyjnym Ravensbruck powołana w listopadzie 1941. Liczyła 102 harcerki, a głównym jej zadaniem było przezwyciężanie apatii i depresji, ułatwienie przetrwania obozu.

25 marca 1945r. na poufnym zebraniu Naczelniczka Harcerek odwołała Pogotowie Wojenne i zwolniła dh. Łapińską z jej obowiązków. Po oficjalnym przywróceniu do życia ZHP w niepodległej Polsce funkcję Naczelniczki Harcerek objęła Kazimiera Świętochowska (1945r.), a następnie Wiktoria Dewitzowa (1945-48).
W 1948r. obie główne kwatery, męska i żeńska, połączyły się z Naczelnictwem ZHP w jedną władzę i został zlikwidowany rozdział harcerstwa na odrębne organizacje.


* ruch istniejący w latach 1903-1920, którego celem było przygotowanie swych członków do walki o niepodległość przez kształcenie ich moralności (poczwórna wstrzemięźliwość: od alkoholu, tytoniu, kart i rozpusty), odrzucał walkę zbrojna jako metodę. Do "Eleusis" należeli twórcy polskiego skautingu, m.in. A. Małkowski, O. Drahonowska, T. Str

Andrzej Juliusz Małkowski (31.10.1888 - 15.01.1919)

Jeden z twórców polskiego skautingu. Należał do "Eleusis", "Zarzewia", "Sokoła" - polskich organizacji niepodległościowych.
W listopadzie 1909 rozpoczął (za karę) tłumaczenie "Skautingu dla chłopców" R. Baden-Powella. Nowy ruch wzbudzał ogromne zainteresowanie. W latach 1909-12 brał udział we wszystkich pracach mających na celu rozwój polskiego skautingu. W 1911 w czasie pierwszego kursu skautowego omawiał poszczególne rozdziały przygotowywanego przez siebie podręcznika. Wszedł w skład pierwszej Komendy Skautowej, następnie Naczelnej Komendy Skautowej we Lwowie. W październiku 1911 rozpoczął wydawanie "Skauta" - pierwszego polskiego dwutygodnika skautowego. Traktował skauting jako nowy styl życia młodzieży. Błyskawicznie zaczęły powstawać drużyny. Gdy Komenda Skautowa ogłosiła pierwszą wersję Prawa Skautowego i gdy służbę Ojczyźnie umieszczono na drugim miejscu Małkowski zaprotestował. W "Skaucie" ogłosił własną wersję i został za to usunięty z władz organizacji i przestał być redaktorem "Skauta".
W marcu 1912 roku wyjechał do Londynu w celu zebrania materiału do nowego wydania swej książki. W 1913 roku zorganizował wyjazd na III Zlot Skautów w Anglii, gdzie nad polskim obozem powiewała biało-czerwona flaga i używano nazwy kraju wymazanego z map świata. Otrzymał od R. Baden-Powella skautowy medal "Za zasługi".
W czerwcu 1913 roku ożenił się z Olgą Drahonowską i przeniósł do Zakopanego, gdzie stworzył silny, niezależny związek harcerski. W latach 1916-17 przebywał w USA tworząc polonijne drużyny skautowe. Zginął w katastrofie morskiej, podczas powrotu do niepodległej już Polski 15 stycznia 1919 roku.  

 

 

bottom of page